Książki są jednym z największych dóbr ludzkości, pomagają zachować historię i kulturę na przestrzeni wieków. Dlatego każdy naród zwraca szczególną uwagę na swój księgozbiór. Jedną z największych bibliotek w Warszawie jest Biblioteka Narodowa, która jest zarządzana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – podaje strona warsaw1.one.
Otwarcie Biblioteki Narodowej
Rok założenia Biblioteki Narodowej w Warszawie to 1928. Korzenie powstania biblioteki narodu polskiego, w której przechowywany byłby jego główny dorobek, sięgają czasów epoki Oświecenia, kiedy to otwarta została biblioteka braci Załuskich.
W minionych wiekach wykształceni Polacy podejmowali ogromne wysiłki, aby zachować najważniejsze dokumenty polskiego i światowego dziedzictwa kulturowego. Z każdą kolejną dekadą idea biblioteki narodowej ulegała przekształceniom. Z nową siłą odżyła przed kolejnym powstaniem narodowowyzwoleńczym.
Tak więc w połowie XIX wieku słynny polski mecenas Konstanty Świdziński zdążył zgromadzić unikatowy zbiór książek. Zostały one przekazane do funduszu narodowego – Muzeum Polskiego.
W 1862 roku w Warszawie została otwarta Szkoła Główna, przy której działała Biblioteka Główna. Nowo powstała instytucja miała na celu połączenie działalności naukowej i centralnej biblioteki Królestwa Polskiego.
Powstanie styczniowe w Warszawie zostało jednak pokonane, co miało negatywny wpływ na sferę kultury. Przede wszystkim terytorium Polski zostało zaanektowane przez Rosję. Jednym z pierwszych kroków nowego rządu było zamknięcie Szkoły Głównej. Zamiast tego zbiory biblioteki zostały przewiezione do biblioteki rosyjskiego uniwersytetu otwartego w Warszawie. Z tego powodu przez długi czas Biblioteka Jagiellońska była uważana za główną i najstarszą bibliotekę w Polsce.
Na początku XX wieku polscy naukowcy i pisarze zjednoczyli się, tworząc Towarzystwo Biblioteki Publicznej w Warszawie. W pierwszych latach swojego istnienia biblioteka łączyła funkcje głównej biblioteki publicznej i narodowej.
W 1914 roku biblioteka została przeniesiona do siedziby przy ulicy Koszykowej w Warszawie, gdzie znajduje się do dziś.
Idea stworzenia dużej biblioteki narodowej
Dopiero po wyzwoleniu Polski spod okupacji rosyjskiej zaczęto realizować ideę stworzenia centralnej biblioteki, która byłaby jednocześnie ośrodkiem naukowym i bibliograficznym. Nieformalnie Biblioteka Narodowa rozpoczęła swoją działalność w 1927 roku, uzyskując prawo do otrzymywania egzemplarzy wszystkich publikacji wydawanych na terenie Polski.
Biblioteka Narodowa została oficjalnie otwarta 24 lutego 1928 roku dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Tworzenie księgozbioru rozpoczęło się od części zbiorów Załuskich. Zostały one pozyskane na mocy postanowień traktatu ryskiego, który przewidywał zwrot do Polski dóbr kultury wywiezionych przez Rosję. Proces zwrotu księgozbioru trwał 12 długich lat, od 1923 do 1935 roku.
Do Biblioteki Narodowej wpływały także zbiory wydane przez polskich pisarzy i poetów przebywających na emigracji. Ważne miejsce w księgozbiorze zajmowały kolekcje prywatne. W szczególności książęta Potoccy i Ponińscy, kolekcjonerzy Władysław Strzembosz i Józef Kraszewski przekazali do biblioteki własne książki i zbiory.
Biblioteka Narodowa w czasach wojennych
Należy zaznaczyć, że do 1939 roku zbiory Biblioteki Narodowej liczyły około 700 tysięcy cennych publikacji drukowanych, rycin, rysunków, map i rękopisów, uznawanych za najważniejsze źródła historii Polski. Ogólnie rzecz biorąc, mieściła ona największy zbiór źródeł historycznych od czasów powstania państwa do końca XIX wieku.
Przed II wojną światową część książek i rękopisów z Biblioteki Narodowej została wywieziona do Kanady. Jednak większość najcenniejszych zbiorów została bezpowrotnie utracona podczas okupacji i bombardowania Warszawy. W szczególności Psałterz floriański, Kazania świętokrzyskie, autografy Fryderyka Chopina i Ewangeliarz Anastazji zostały zachowane dla współczesnych pokoleń dzięki staraniom zatroskanych miłośników historii.
Ogromną klęską dla kultury polskiej była bezpowrotna utrata w 1939 roku wszystkich zabytków piśmiennictwa przechowywanych od dziesięcioleci w Bibliotekach Uniwersyteckiej i Narodowej, a także w Dworku Krasińskich.
W 1941 roku niemieccy okupanci zgromadzili wszystkie starodawne publikacje w budynku przy ulicy Okólnik w Warszawie. Po stłumieniu powstania w 1944 roku budynek został podpalony, niszcząc tym samym cenne dziedzictwo literackie. Kultura polska straciła wówczas około 80 tysięcy starych, drukowanych książek.
Działalność Biblioteki Narodowej w okresie współczesnym
W ostatnich dekadach Biblioteka Narodowa uznawana jest za centralny zbiór biblioteczny w Polsce. Jej działalność jest regulowana na poziomie legislacyjnym. Tak więc w 1997 roku przyjęto ustawę o bibliotekach, która szczegółowo opisuje główne zasady pracy i funkcje Biblioteki Narodowej.
Tak więc Biblioteka Narodowa łączy w sobie jednocześnie archiwum zabytków piśmiennictwa, instytucję naukową, ośrodek bibliograficzny, a także bibliotekę naukową i publiczną.
Do głównych zadań Biblioteki Narodowej należy:
- ochrona i udostępnianie dokumentów utrwalających dorobek narodu polskiego;
- pozyskiwanie, opracowywanie i przechowywanie publikacji – zabytków kultury Polski.
Oprócz różnych publikacji drukowanych, w zbiorach Biblioteki Narodowej znajdują się ikony, mapy, utwory muzyczne oraz elektroniczne kopie książek.
Należy dodać, że Bibliotekę Narodową odwiedza rocznie około 200 tysięcy osób. Główny gmach instytucji mieści się w wybudowanym w 1978 roku budynku w centrum Warszawy. W skład kompleksu wchodzi kilka obiektów. Przy magazynie książek znajdują się także czytelnie i pracownie renowacyjne.
Gmach główny Biblioteki Narodowej uważany jest za największy budynek biblioteczny w Polsce, zajmuje powierzchnię ponad 70 tysięcy metrów kwadratowych. Mimo to cały magazyn książek jest prawie pełny. Dlatego też na początku lat 2000 rozpoczęto prace nad rozbudową pomieszczeń Biblioteki Narodowej.
Największy projekt w historii polskiego bibliotekarstwa
Głównym zadaniem Biblioteki Narodowej jest gromadzenie w jednym miejscu wszystkich książek i czasopism wydanych w Polsce i za granicą. Biblioteka zajmuje się badaniami w zakresie nauk humanistycznych i literackich.
W Warszawie ruszył projekt PATRIMONIUM, którego celem było zachowanie zbiorów bibliotecznych i ich cyfryzacja. Jego celem było poddanie cyfryzacji około miliona najcenniejszych obiektów ze zbiorów Biblioteki Narodowej i Jagiellońskiej. Są to m.in. rękopisy, stare druki, książki, czasopisma i fotografie, czyli te pozycje, które do tej pory nie zostały poddane cyfryzacji. Dostęp do materiałów został otwarty w największej bibliotece cyfrowej w Polsce – Polona.pl.
Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, uważa, że projekt stał się największym w historii bibliotekarstwa w Polsce. Warto dodać, że jedną z najcenniejszych pozycji jest „Bogurodzica” – pieśń religijna w języku polskim, która uważana jest za najstarszą kompozycję, która przetrwała do dziś. W dawnych czasach obowiązkowo wykonywano ją przed ważnymi wydarzeniami, takimi jak koronacja królewska, bitwy czy wielkie święta kościelne. Według historyków pieśń powstała w XI-XIV wieku. Pieśń zachowała się w kilku wersjach rękopiśmiennych.
W wyniku przeprowadzonej cyfryzacji zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej i Narodowej, cyfrowa biblioteka Polski liczy około 3 milionów egzemplarzy publikacji.
