Spacerując ulicami Warszawy, można natknąć się na wiele bibliotek. Ale czy wiesz jak i kiedy powstała pierwsza biblioteka w stolicy Polski? W naszym artykule na warsaw1.one opowiemy historię Biblioteki Załuskich w Warszawie, która jest pierwszą publiczną biblioteką naukową w Polsce.
Otwarcie pierwszej biblioteki w Warszawie
Z inicjatywy braci Józefa Andrzeja i Andrzeja Stanisława Załuskich w Warszawie została otwarta 8 sierpnia 1747 roku pierwsza biblioteka publiczna w Polsce. W tym czasie Biblioteka Załuskich była uważana za jedną z pierwszych publicznych księgozbiorów na świecie. Biblioteka została otwarta w Pałacu Daniłowiczowskim.
Bracia Załuscy – znani polscy bibliofile i naukowcy – samodzielnie zgromadzili absolutnie unikatowy zbiór literatury, na który składały się prace naukowe z różnych krajów Europy. Już w 1742 roku Józef Andrzej Załuski samodzielnie pracował nad stworzeniem pierwszej w Polsce bibliografii narodowej w dziesięciu rękopiśmiennych tomach. Nazywała się ona „Bibliotheca Polona magna universalis”.
Powstanie pierwszej biblioteki publicznej w Warszawie było jednym z najważniejszych wydarzeń pierwszej połowy XVIII wieku.
Bracia Załuscy: kim byli założyciele pierwszej biblioteki w Warszawie?
Józef Andrzej Załuski to znany polski mąż stanu, jeden z pierwszych bibliofilów w Polsce i mecenas z wybitnej rodziny Załuskich.
Aktywnie utrzymywał kontakty z polskimi i zagranicznymi celebrytami. Cały dochód z opactw krajowych i zagranicznych Józef Andrzej Załuski inwestował w fundację i rozwój biblioteki. To on udostępnił publiczności pierwszą bibliotekę w Polsce, gdy jej zbiory były dość bogate.
Brat Józefa Andrzeja Załuskiego – Andrzej Stanisław Załuski był również wybitnym mężem stanu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, księdzem i biskupem Kościoła rzymskokatolickiego.
Autorem uchwał synodalnych jest Andrzej Stanisław Załuski. Opublikował on je w celu poprawy sytuacji wewnętrznej duchowieństwa katolickiego. Podobnie jak jego brat był zaangażowany w działalność charytatywną, aktywnie przyczyniał się do pomocy ówczesnym naukowcom.
Los biblioteki po śmierci braci
W 1774 roku zmarł Józef Andrzej Załuski iw tym samym roku jego biblioteka przeszła na własność państwa. Otrzymała wówczas status biblioteki państwowej i zmieniła nazwę na „Bibliotekę Rzeczypospolitej Załuskich”. Kilka lat później, w 1780 roku, zgodnie z uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Biblioteka Załuskich uzyskała prawo otrzymywania egzemplarzy wszystkich dzieł drukowanych w kraju w tym czasie. W ten sposób biblioteka stała się narodowa.
Już pod koniec XVIII wieku Biblioteka Załuskich dorównywała pod względem zasobności swoich funduszy i księgozbiorów największym europejskim księgozbiorom: Bibliotece Brytyjskiej w Londynie, Bibliotece Narodowej we Francji i Monachium.
Los biblioteki Załuskich zmienił się po końcu powstania 1794 roku. Po zdobyciu Warszawy przez O. Suworowa biblioteka z blisko półmilionowym księgozbiorem przeszła na własność rządu rosyjskiego. Została przewieziona do Petersburga jako trofeum. Wtedy to Biblioteka Załuskich – pierwszy księgozbiór w Polsce – stała się podstawą Cesarskiej Biblioteki Publicznej.
Główna część zbiorów Biblioteki Załuskich wróciła do Warszawy dopiero w latach 30. XX wieku. Fatalne dla tego księgozbioru było jednak Powstanie Warszawskie 1944 roku – wszystko zostało zniszczone przez okupanta niemieckiego. Udało się uratować zaledwie 1800 rękopisów i kilka tysięcy ksiąg, które po II wojnie światowej zostały przyjęte przez Bibliotekę Narodową.
