Szpital Starozakonnych w Warszawie był żydowską placówką medyczną i był kiedyś uważany za jeden z najlepszych szpitali w Polsce. Placówka medyczna działała w latach 1903-1943. Więcej na warsaw1.one.
Otwarcie Szpitala Żydowskiego
O otwarciu nowej placówki medycznej pomyśleli po raz pierwszy pod koniec XIX wieku. W Warszawie działał Stary Szpital Starozakonnych, jednak pojawiała się potrzeba nowoczesnego zakładu opieki zdrowotnej, który uwzględniałby realia tamtych czasów.
Tak więc w lipcu 1883 roku na stronach wydania „Kuriera Warszawskiego” doktor Zygmunt Kramsztyk opublikował artykuł zatytułowany „Nowy Szpital”, w którym chodziło o konieczność budowy nowego zakładu opieki zdrowotnej. Refleksje znanego lekarza spotkały się z szerokim poparciem wśród mieszczan i warszawskiej społeczności żydowskiej.
Dlatego w kwietniu 1887 roku powołano komitet budowy szpitala, na czele którego stanął lekarz Ludwik Natanson. Komitet składał się z kilku działów – technicznych, prawnych, finansowych, medycznych i ogólnych. Środki na prace komitetu przeznaczyła społeczność żydowska, a także zwykli mieszkańcy Warszawy.
W lipcu 1890 roku uzgodniono miejsce budowy nowego szpitala. Na potrzeby zakładu opieki zdrowotnej przeznaczono działkę o powierzchni 6,7 ha na terenie majątków czysta i Wielka wolą. Trzy lata później plan budowy oficjalnie zatwierdziła Warszawska Rada Miejska.
W maju 1894 roku oficjalnie rozpoczęto budowę szpitala. Podczas układania fundamentu pod pierwszy kamień węgielny położono kilka warszawskich wydań oraz pergamin, w którym w języku polskim i hebrajskim opisano historię budowy szpitala. Architektem projektu budowy szpitala był Artur Goebel, który budował placówkę opierając się na nowoczesnych placówkach medycznych w Europie Zachodniej.
Pierwsi pacjenci szpitala
Od stycznia 1898 roku rozpoczął działalność pierwszy oddział Szpitala Staromiejskiego. Był przeznaczony do leczenia chorych psychicznie. Aby przyspieszyć budowę i wyposażenie innych pomieszczeń placówki medycznej, społeczność żydowska udzieliła kredytu w obligacjach na kwotę 400 tysięcy rubli. W sumie budowa szpitala kosztowała 1 milion 200 tysięcy rubli.
Od kwietnia 1902 roku szpital zaczął przyjmować pierwszych pacjentów. Chociaż uroczyste otwarcie placówki nastąpiło dopiero 22 lipca od nabożeństwa w synagodze znajdującej się przy Szpitalu. W wydarzeniu uczestniczyli Michał Berson i Zygmunt Kramsztyk, który kierował nową placówką medyczną.
Warto dodać, że szpital posiadał najnowocześniejszy sprzęt w Warszawie. Po raz pierwszy w Polsce w placówce medycznej urządzono centralne ogrzewanie parowe, oświetlenie gazowe i elektryczne, wodociąg i kanalizację.
Z dniem 1 listopada 1907 szpital przeszedł w zarząd magistratu Warszawa. W kolejnych latach wybudowano dwukondygnacyjny pawilon na potrzeby oddziału neurologicznego.
Szpital Starozakonnych w okresie międzywojennym
W okresie międzywojennym placówka medyczna nadal się rozwijała. W szczególności w pawilonie psychiatrii ukończono nowe skrzydło i otwarto oddział dla pacjentów z gruźlicą. W tym okresie otwarto również słynną Szkołę Pielęgniarską.
Od 1922 roku zaczął ukazywać się Kwartalnik Kliniczny Szpitala Starozakonnych w Warszawie, na łamach którego opowiadano o badaniach naukowych prowadzonych w placówce medycznej.
Już od lat 30-tych XX wieku Szpital Starozakonnych słusznie uzyskał status największego ośrodka zdrowia w Warszawie. Tak więc od 1937 roku Szpital mógł przyjąć ponad tysiąc pacjentów. W przededniu II wojny światowej liczba łóżek wynosiła 1500 sztuk.
Otwarcie Instytutu Patologicznego w ramach Szpitala
Budowa Instytutu Patologicznego rozpoczęła się w 1923 roku. Jego głównym celem miało być prowadzenie nowoczesnych badań naukowych i stosowanie środków leczniczych. Nowa instytucja miała przyczynić się do współdziałania polskiej medycyny z szybkim rozwojem światowej medycyny naukowej.
Na budowę budynku fundusze zbierała społeczność żydowska. W sumie udało się zebrać 28 tysięcy dolarów. Instytut został otwarty w 1933 roku i nazwany na cześć jego założyciela – Instytut Patologiczny imienia doktora Flataua. W ramach Instytutu działały oddziały: biologii i terapii, anatomii patologicznej oraz chemii i bakteriologii. Niemniej jednak placówka musiała stale szukać funduszy na swoje funkcjonowanie.
II wojna światowa i powojenna odbudowa
Wybuch II wojny światowej katastrofalnie wpłynął na funkcjonowanie szpitala. Praktycznie w pierwszych dniach wojny większość personelu medycznego została wezwana do wojska. A bombardowania Warszawy całkowicie zniszczyły korpus chirurgiczny i wszystkie sale operacyjne. Uszkodzenia odniosły także inne oddziały szpitala.
Placówka medyczna przekwalifikowała się do szpitala frontowego. Na początku okupacji niemieckiej stolicy Polski w szpitalu przebywało co najmniej 5 tysięcy rannych żołnierzy i cywilów.
Niemieckie władze okupacyjne wydały zarządzenie, zgodnie z którym placówka medyczna przeszła w zarząd gminy żydowskiej i w związku z tym mogła przyjmować tylko Żydów. Wszystkich pacjentów, którzy nie byli Żydami, zmusili do opuszczenia szpitala i przewieźli do Szpitala Starozakonnych przedstawicieli społeczności żydowskiej.
W rezultacie placówka medyczna była przepełniona, a pacjentów umieszczano nawet na podłogach i strychach. Sytuacji dobrze nie sprzyjała również epidemia tyfusu. Okres od 1939 do 1941 roku uważany jest za najbardziej tragiczny i skomplikowany w historii szpitala. Funkcjonowała bez prądu, gazu i wody. Na oddziałach było stale zimno, a do tego były przepełnione.
W lutym 1941 Szpital Starozakonnych przeniesiono do getta warszawskiego, gdzie działał do 1943. W getcie grupa żydowskich lekarzy prowadziła badania nad głodem. Następnie wyniki badań opublikowano w książce „Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942”.
Do dawnej siedziby Szpitala Starozakonnych przeniesiono szpital św. Ducha. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej w lipcu 1941 placówkę medyczną przekształcono w szpital wojskowy.
Po zakończeniu II wojny światowej szpital św. Ducha ponownie przeniósł się do budynku przychodni. Następnie placówkę medyczną przemianowano na Szpital Miejski nr 1. W latach 50. do placówki przeniesiono również Szpital Wolski.
