Po zakończeniu II wojny światowej gospodarka Warszawy znajdowała się w bardzo złym stanie. W rzeczywistości zniszczenia miasta spowodowane bombardowaniami i działaniami wojennymi przywróciły przemysł do poziomu z lat 60-tych XIX wieku. Dlatego konieczne było podjęcie pilnych działań w celu przywrócenia przemysłu. Miasto potrzebowało kilkudziesięciu lat, by stać się wysoko rozwiniętą stolicą Europy, pisze warsaw1.one.
Warszawa przed 1930 rokiem
Po zakończeniu okupacji rosyjskiej w 1914 roku Warszawa utraciła dostęp do rynku Imperium Rosyjskiego, od którego zależała duża część jej gospodarki. Jednak przemysł w Warszawie aktywnie rozwijał się nawet w okresie międzywojennym.
W Warszawie funkcjonowała fabryka dywanów, której wyroby eksportowano do krajów wschodnich i Uzbekistanu. Na gospodarkę miasta pracowało wiele przedsiębiorstw i fabryk. Ale rozwój przemysłu trwał tylko do 1914 roku. Później fabryki wraz z robotnikami zostały przeniesione na teren Rosji.
Rozwój Warszawy rozpoczął się po 1923 roku: poszerzył się obszar miasta, pojawiły się nowe dzielnice. Jeśli na początku XX wieku w Warszawie panowała bieda wśród ludzi, to kilka lat później na miasto czekały wielkie zmiany.
W Warszawie coraz częściej było dyskutowano o inwestowaniu w rozwój infrastruktury. Warto zaznaczyć, że już w 1903 roku w mieście było zaplanowano budowę metra. Na początek jednak zainwestowano środki w kolejkę międzymiastową, która obejmowała tunel, wiadukt i mosty. Ich budowa zajęła 10 lat. Oficjalne otwarcie linii kolejowej nastąpiło w 1933 roku, choć główny dworzec tak i nie zdążyli wybudować do początku II wojny światowej.
Równolegle z trudnościami w rozwoju przemysłu w Warszawie bardzo odczuwalny był brak mieszkań. W pierwszej kolejności cierpiały z tego powodu zwykle robotnicy. Chociaż w mieście budowano nowe domy, mieszkania w nich były zbyt drogie dla klasy robotniczej.
Ogólnie rzecz biorąc, lata dwudzieste XX wieku były okresem szybkiej odbudowy powojennej, która trwała 10 lat przed Wielkim Kryzysem. Od lat 30-tych XX wieku Warszawa rozwijała się jako metropolia, co pozytywnie wpłynęło na jej późniejszą przemianę w jedno z najlepiej rozwiniętych miast w Europie.
Pierwsze kroki do rozwoju przemysłu warszawskiego
W lipcu 1945 roku Główny Urząd Statystyczny przeprowadził spis przedsiębiorstw, które nadal działały w powojennej Warszawie. Wyniki spisu pokazały, że w mieście w pełni funkcjonuje prawie dwieście przedsiębiorstw zatrudniających około dziesięć tysięcy pracowników.
Dodać należy, że robotnicy byli zatrudniani głównie nie przy produkcji, a wręcz przeciwnie przy odbudowie zniszczonych pomieszczeń i urządzeń. Początkowo władze w Warszawie nie do końca rozumiały, jak uruchomić przemysł zaraz po zakończeniu okupacji niemieckiej.
Władze zamierzali przenieść stolicę Polski do Łodzi po wojnie, gdyż miasto było mniej zniszczone. Jednak w styczniu 1945 roku administracja tymczasowa podjęła ostateczną decyzję o pozostawieniu Warszawy jako stolicy i przystąpieniu do jej odbudowy.
W związku z tym powstał Departament Odbudowy Stolicy. Jego głównym zadaniem była inwentaryzacja zniszczeń i opracowywanie planów dalszej zabudowy miejskiej. W okresie prac Wydziału Odbudowy Stolicy udało się zrealizować prawie wszystkie plany rozwoju przemysłu.
Wizje komunistyczne rozwoju miasta
Pierwsze plany rozwoju przemysłu miały na celu umiarkowany rozwój gospodarczy. Władze miasta chwilowo odmówiły odbudowy przemysłu ciężkiego, gdyż Warszawa znajdowała się w znacznej odległości od surowców i źródeł energii.
Jednocześnie nacisk skoncentrowano na branże wytwarzające produkty na potrzeby ludności, a także przemysł poligraficzny i farmaceutyczny.
Warto zauważyć, że władza w Warszawie przeszła w ręce reżimu komunistycznego, w szczególności przewagę uzyskała Polska Partia Robotnicza. Komuniści krytycznie odnosili się do planu umiarkowanego rozwoju gospodarczego, więc opracowali własny plan ożywienia przemysłu.
Plan odbudowy Warszawy uległ istotnym zmianom. W jego rozwoju aktywnie uczestniczyli radzieccy architekci i urbaniści. Rząd zgodził się i zatwierdził taki plan.
Dokument zaproponował przywrócenie klasy robotniczej w mieście w ciągu dziesięciu lat, do 1955 roku włącznie, oraz budowę znacznej liczby nowoczesnych fabryk i przedsiębiorstw. Według komunistów głównym celem planu było przywrócenie Warszawie statusu miasta z przemysłem na wysokim poziomie, w którym większość ludności stanowią robotnicy.
Zgodnie z wcześniejszym planem w stolicy Polski miało powstać ponad dwadzieścia nowych fabryk, a zniszczone lub uszkodzone przedsiębiorstwa miały zostać odrestaurowane.
Przebieg odbudowy Warszawy
W pierwszych latach powojennych odbudowa miasta przebiegała niezorganizowanie. Prace wykonywali głównie robotnicy zniszczonych fabryk. Właściciele przedsiębiorstw w tym czasie nie mieli wystarczających środków finansowych, aby przeprowadzić pełną odbudowę, więc odbudowa miała charakter tymczasowy.
Kilka lat później fabryki te zostały zlikwidowane. Następnie władze sowieckie znacjonalizowały wszystkie przedsiębiorstwa na terenie Warszawy i dopiero wtedy przystąpiły do ich planowanej odbudowy.
Wiele dużych fabryk zostało poważnie uszkodzonych przez wojnę, więc ich odbudowa była niepraktyczna. Władze miasta zdecydowały rozpocząć budowę nowych dużych przedsiębiorstw. Na przykład jest to zakład przemysłu odzieżowego Cora, fabryka penicyliny i inne.
Co roku wydatki na odbudowę przemysłu rosły, ale nigdy nie osiągnęły poziomu przedwojennego, ponieważ w tym samym czasie odbywała się przebudowa budynków mieszkalnych i infrastruktury społecznej. Dwa lata po zakończeniu II wojny światowej liczba pracujących w przemyśle się podwoiła.
Według informacji ekspertów, w latach 1945-1975 na odbudowę stolicy wydano 300 miliardów złotych, z czego połowę przeznaczono na odbudowę przemysłu. W rozwoju przemysłu osiągnąć stanu przedwojennego udało się dopiero w 1953 roku.
Renowacja budownictwa rzemieślniczego
Jeśli chodzi o budownictwo rzemieślnicze, to jego renowacja przebiegała dość wolno. Tłumaczyli to utratą personelu w związku z okupacją niemiecką, znacznym wzrostem podatków po wojnie oraz trudnościami z zakupem surowców i materiałów niezbędnych do produkcji.
W porównaniu z 1938 r. w latach 1944-1945 przemysł zatrudniał zaledwie 12% liczby robotników zatrudnionych przed II wojną światową. Ponadto władze starały się poddać scentralizowanej kontroli cały przemysł stolicy, co spowolniło jego rozwój i doprowadziło do zmniejszenia liczby rzemieślników.
Warto dodać, że w czasie II wojny światowej Warszawa poniosła największe straty spośród europejskich stolic. Niemieccy okupanci celowo zniszczyli całą infrastrukturę miejską. W szczególności praktycznie nic nie zostało ze Śródmieścia, Starego Miasta, Voli. Do 1945 roku 85% miasta zostało zniszczone. Nie stało się to jednak przeszkodą w progresowaniu Warszawy jako rozwiniętego europejskiego, demokratycznego miasta.
